.png){kind=logo}
THỜI HẠN CÓ HIỆU LỰC ĐỂ KHỞI TỐ TỘI PHẠM LẠM DỤNG TÍNH DỤC GÂY RA BỞI CÁC GIÁO SĨ
Lm. Bênađô Nguyễn Xuân Hải
Trong những năm gần đây, vấn nạn lạm dụng tính dục đã gây ra một khủng hoảng sâu sắc trong đời sống Giáo hội. Dường như cuộc khủng hoảng này vẫn chưa chấm dứt khi vẫn liên tiếp xuất hiện những trình báo về việc lạm dụng, dẫn đến những cuộc điều tra và đưa đến những vụ xét xử. Trong đó, có những vụ lạm dụng tính dục của các Giáo sĩ xảy ra khoảng chục năm hay thậm chí vài chục năm vẫn được khởi tố và được đưa ra xét xử. Một câu hỏi đặt ra là: Đứng trước tội phạm lạm dụng tính dục gây ra bởi các Giáo sĩ, thời hạn được quy định là bao lâu để việc khởi tố có hiệu lực? Bài viết này nhằm mục đích làm rõ những quy định của Giáo luật để trả lời cho câu hỏi này. Trước hết, chúng ta cần làm rõ ba khái niệm có liên quan:
- Giáo sĩ: Những người đã được lãnh nhận chức thánh: Giám mục, Linh mục và Phó tế.
- Thời hiệu (praescriptio): Là khoảng thời gian do luật quy định để việc thực hiện một hành vi có hiệu lực. Ví dụ: Theo điều 1362, §1, với một tội phạm nói chung, thời hạn để việc khởi tố có hiệu lực là 3 năm [1]. Sau 3 năm, việc khởi tố sẽ không còn hiệu lực.
- Tố quyền hình sự (Actio criminalis): Là quyền khởi tố một tội phạm. Quyền khởi tố này bị chi phối bởi thời hiệu. Nghĩa là với một tội phạm, Giáo luật sẽ quy định khoảng thời gian để thực hiện quyền khởi tố. Ví dụ: Theo điều 1362, §1, với một tội phạm nói chung, thời hạn để thực hiện quyền khởi tố là 3 năm. Sau 3 năm hay sau khi thời hiệu kết thúc, tố quyền hình sự sẽ chấm dứt.
Tuy nhiên, theo quy định của điều 1362, §1, 20: Đối với tội phạm lạm dụng tính dục gây ra bởi giáo sĩ, tu sĩ và giáo dân (x. Điều 1398, §1), thời hiệu để khởi tố là 20 năm chứ không phải là 3 năm. Nếu nạn nhân là người thành niên và là người dễ bị tổn thương thì thời hạn 20 năm được tính từ lúc tội phạm xảy ra [2]. Tuy nhiên, nếu nạn nhân là người vị thành niên thì thời hạn 20 năm này sẽ được tính như thế nào?
Hành vi lạm dụng tính dục gây ra bởi các Giáo sĩ là tội phạm được dành riêng cho Bộ Giáo Lý Đức Tin xét xử và việc xét xử tội phạm này được quy định trong Sacramentorum Sanctitatis Tutela (SST) [3]. Theo quy định của những tội phạm được dành riêng cho Bộ Giáo Lý Đức Tin xét xử (SST – 2021), thời hạn để khởi tố tội phạm lạm dụng tính dục gây ra bởi các Giáo sĩ là 20 năm (x. art. 8 – SST). Và nếu nạn nhân là người vị thành niên thì thời hạn 20 năm này được tính từ lúc nạn nhân đủ 18 tuổi (x. art. 6 - SST). Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là nếu nạn nhân chưa đủ 18 tuổi thì việc khởi tố sẽ không diễn ra. Trong trường hợp nạn nhân chưa đủ 18 tuổi, quyền khởi tố sẽ được thực hiện theo yêu cầu của cha mẹ, người bảo trợ hay người giám hộ nạn nhân (x. điều 1478, §1).
Trong những quy định của Sacramentorum Sacntitatis Tutela, Bộ Giáo Lý Đức Tin được ban năng quyền bỏ qua quy định thời hạn 20 năm để khởi tố một tội phạm lạm dụng tính gây ra bởi các Giáo sĩ (x. art. 7, §3 – SST). Nghĩa là, trong từng trường hợp cụ thể, Bộ Giáo Lý Đức Tin sẽ xem xét và chấp thuận xét xử những khởi tố khi thời hạn đã quá hai mươi năm hay khi tố quyền hình sự đã chấm dứt theo luật.
Thế nên, thời hạn để khởi tố có hiệu lực một tội phạm tính dục gây ra bởi các Giáo sĩ không chỉ là hai mươi năm mà thậm chí có thể còn dài hơn tùy theo từng trường hợp được Bộ Giáo Lý Đức Tin xem xét. Thế nên, trong thực tế có những tội phạm lạm dụng tình dục xảy ra từ rất lâu nhưng vẫn được khởi tố và được xét xử. Với năng quyền bãi bỏ thời hiệu khởi tố là 20 năm của Bộ Giáo Lý Đức tin, tố quyền hình sự của một tội phạm lạm dụng tính dục gây ra bởi các Giáo sĩ chỉ kết thúc khi phạm nhân qua đời.
[1]: Các điều luật thuộc quyển VI của Bộ Giáo Luật được trích dẫn trong bài viết này được cập nhật theo những cải cách của Tông hiến Pascite Gregem Dei do ĐTC Phanxicô ban hành vào ngày 01 tháng 6 năm 2021 và được áp dụng từ ngày 08 tháng 12 năm 2021.
[2]: Điều 1362, §2 quy định: Trừ khi luật dự liệu cách khác, thời hiệu bắt đầu từ ngày tội phạm được thực hiện. Nếu là tội phạm liên tục hay thường xuyên thì bắt đầu từ ngày tội phạm chấm dứt.
[3]: Với Tông thư dưới dạng Tự sắc Sacramentorum Sanctitatis Tutela (2001), thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô II đã ban hành những quy định về những tội được dành riêng cho Bộ Giáo Lý Đức Tin xét xử, trong đó có tội lạm dụng tính dục của các Giáo sĩ. Sacramentorum Sanctitatis Tutela được ĐGH Bênêđictô XVI cải cách vào ngày 21 tháng 5 năm 2010 và tiếp tục được ĐGH Phanxicô cải cách vào ngày 07 tháng 12 năm 2021.