.png){kind=logo}
Đạo Khổng, hay Đạo Nho là một đạo rất hay, chỉ tiếc là khó hiểu, nhưng nếu ta mất công sưu tầm, sẽ tìm ra mạch lạc của nó. Dĩ nhiên cần nhiều suy tư, trải nghiệm, thực sự đi vào huyền diệu thâm thúy, nhập định để hiểu lẽ cao siêu của Đạo. Đức Khổng không phải bất kỳ ai cũng truyền, mà chỉ truyền cho người có căn cơ, như Nhan Hồi. Tử Cống, một môn sinh của Thầy Khổng than: “Văn chương Thầy ta thì chúng ta đều được nghe. Còn về Bổn Tánh và Thiên Đạo, thì chúng ta chẳng được nghe Thầy ta dạy.” (x. Luận Ngữ, t5,12) Khổng Tử viết: “Ngô Đạo Nhất dĩ quán chi” (x. Luận Ngữ, t4,15): Đạo ta, có thể thâu tóm bằng chữ Nhất. Như vậy, Nhất đây là thuyết: Thiên địa vạn vật đồng nhất thể. Khổng tử giữ vững một luận đề làm phương châm xuyên suốt cho tất cả mọi hành động. Bất kể tinh thần thời đại vận động theo kiểu gì, bất kể nó biến đổi như thế nào, chỉ cần dùng một định đề xuyên suốt tất cả những thay đổi đấy.
Khổng Tử cho rằng người quân tử ở trong thiên hạ không chủ trương phải thế này hay không phải thế khác, chỉ hợp nghĩa thì làm. Cái “Nhất” của Khổng Gia, cái nghĩa của Đạo Khổng là nguyên lý bất biến, vạn vật nhất xuất, thiên sự nhất tác thành, là “Thiên Lý”. Trần Trọng Kim cũng đã viết trong “Nho Giáo” như sau: “Khổng Tử là một bậc thượng trí. Ngài nghĩ ngợi mà suy xét mọi việc rồi mới phát minh ra cái học thuyết, chủ lấy sự theo Thiên Lý làm căn bản. Ngài cho là trời đất và vạn vật đều có cái Lý ấy cả, tất là cùng đồng một thể, cho nên Ngài mới lấy chủ nghĩa THIÊN ĐỊA VẠN VẬT NHẤT THỂ làm thống hệ cho học thuyết của mình. Cái lý ấy là cái Nguyên Nhân của sự sinh hoá trong vũ trụ... Cái lý vô hình ấy... gọi là Thái Cực.” (x. Trần Trọng Kim, Nho Giáo, q. 1, tr. 68)
Đạo Thiên Chúa cũng có một nguyên lý, chuẩn tắc cao nhất, theo Thánh Kinh, bắt nguồn từ “Thiên Chúa là Tình Yêu” (x. 1Ga 4,8). Thiên Chúa đã yêu thương thế gian, yêu tận cùng, yêu đam mê đến nỗi phó nộp Con Một của Người cho thế gian. Thực sự chỉ tình yêu mới làm nên chuyện lạ thường, như thánh Phaolô viết: “Ðức Kitô đã chết vì chúng ta, ngay khi chúng ta còn là người tội lỗi; đó là bằng chứng Thiên Chúa yêu thương chúng ta.” (x. Rm 5,8). Bởi đó, có lệnh truyền “chúng ta hãy yêu thương nhau như Thầy yêu thương anh em” (x. Ga 15,17). Đạo là con đường yêu, tình yêu xuất nhập tại “Tâm”. Chữ tâm được biểu lộ cách trọn vẹn nhất là: “Chết cho người mình yêu”, một chữ tâm đi cho đến tận cùng khả năng của con người, “hết lòng, hết sức, hết cả trí khôn”, người Kitô hữu chỉ có mệnh lệnh sống cho trọn chữ tâm.
Trái tim con người được tạo dựng là để yêu thương. Càng yêu nhiều, con người càng trở nên giống Thiên Chúa. Càng yêu nhiều, con người càng hiệp nhất với Thiên Chúa. Càng yêu nhiều, con người càng hạnh phúc. Chỉ khi yêu, con người mới hạnh phúc. Thiên Chúa muốn chúng ta hạnh phúc, không những chỉ hạnh phúc trong cuộc sống đời này nhưng còn được vĩnh phúc trong Nhà Cha, nơi Ðức Giê-su đã đi trước để dọn chỗ. Trái tim con người được Thiên Chúa tạo dựng để yêu thương.
Mầu Nhiệm chính yếu làm mê hoặc con người là Mầu Nhiệm Tình Yêu Thiên Chúa Ba Ngôi, một mầu nhiệm lớn. Mầu nhiệm này không phải là điều chúng ta hoàn toàn không hiểu, nhưng là điều luôn đầy ắp ý nghĩa đến nỗi cho dù có cố gắng đào sâu đến đâu chăng nữa, ta sẽ chẳng bao giờ chạm tới đáy. Chẳng khác nào đứa trẻ nhỏ lấy vỏ sò mà đòi tát cạn cả đại dương.
Ðức Thánh Cha Phao-lô VI đã diễn giải “Tâm” ấy như thể “Thiên Chúa yêu thế gian đến nỗi đã ban Con Một để cứu thế gian” (x Ga 3,16-18). Toàn bộ đạo thánh của chúng ta là một sự mạc khải về lòng nhân hậu, thương xót và yêu thương của Thiên Chúa đối với chúng ta. “Thiên Chúa là Tình Yêu” (1 Ga 4,16), một tình yêu bao la tuôn đổ dạt dào. Tất cả được tóm kết trong chân lý tối thượng này, chân lý giải thích và soi sáng mọi sự. Câu truyện của Ðức Giê-su phải được nhìn xem dưới ánh sáng này. Thánh Phao-lô viết: ‘(Ngài) yêu mến tôi’. Mỗi người trong chúng ta có thể và phải tự mình lập lại – Ngài yêu mến tôi và hiến mạng vì tôi’ (x. Gl 2,20)”.
Tin Mừng mở ra cho chúng ta thấy gương mặt của Thiên Chúa như người Cha, Đấng yêu thương đến độ trao ban chính con của mình để cứu độ nhân loại. Quy chiếu đến hình ảnh phụ tử giúp ta hiểu được một chút về tình yêu của Thiên Chúa, Đấng cao cả hơn, trung tín hơn, trọn vẹn hơn so với bất cứ người cha nào. Khi chỉ cho các môn đệ về khuôn mặt của Cha, Đức Giêsu nói: “Có người nào trong anh em, khi con mình xin cái bánh, mà lại cho nó hòn đá? Hoặc nó xin con cá, lại cho nó con rắn? Vậy nếu anh em vốn là những kẻ xấu mà còn biết cho con cái mình những của tốt lành, phương chi Cha anh em, Đấng ngự trên trời, lại không ban những của tốt lành cho những kẻ kêu xin Người sao?” (x. Mt 7,9-11; x. Lc 11,11-13). Thiên Chúa là Cha của chúng ta, bởi vì Ngài đã chúc lành cho chúng ta và đã chọn chúng ta trước khi tạo thành vũ trụ (x. Eph 1,3-6), Ngài làm cho chúng ta thực sự là con của Ngài trong Đức Giêsu (x. 1Ga 3,1). Và như một người Cha, tình yêu Thiên Chúa đi cùng cuộc sống của chúng ta, ban cho chúng ta Lời Người, giáo huấn của Người, ân sủng và Thần Khí của Người.
Hãy xem Kinh Thánh mô tả tình yêu như thế nào, và sau đó chúng ta sẽ thấy một số đường lối mà trong đó Thiên Chúa là bản chất của tình yêu. “Tình yêu hay nhịn nhục; hay nhân từ; chẳng ghen tị, chẳng khoe mình, chẳng vênh vang kiêu ngạo, không làm điều trái, chẳng tìm kiếm tư lợi, không hay nóng giận, chẳng buồn phiền bi quan về sự dữ, không vui mừng trước bất công, nhưng vui trong chân lý. Tình yêu thương tha thứ mọi sự, tin mọi sự, trông cậy mọi sự, nhẫn nhịn mọi sự. Tình yêu thương chẳng hề hư mất bao giờ” (x. 1 Cr 13:4-8a). Đây là cách diễn tả tình yêu của Thiên Chúa, và bởi “Thiên Chúa là Tình yêu” (x. 1 Ga 4:8), Ngài là như thế - như thế mới là Ngài.
Tình yêu Thiên Chúa không bắt buộc Ngài phụ thuộc vào bất cứ ai. Những người đến với Ngài là để đáp lại tình yêu của Ngài. Tình yêu Thiên Chúa bày tỏ thiện tâm cho tất cả loài thụ tạo. Tình yêu Giáng Sinh, Nhập Thể trong Chúa Giêsu Kitô thực hiện đức công chính, thiện tâm cho tất cả mọi người mà không thiên vị ai. Tình yêu nơi Chúa Giêsu không khao khát chiếm hữu những gì người khác có, tình yêu tha thiết sống một cuộc sống khiêm nhường mà không than phiền. Tình yêu của Chúa Giêsu không khoe khoang với ai về Ngài trước những phép lạ lớn lao và những bài giảng dạy xuất chúng.
Thiên Chúa là Tình yêu có nghĩa là tình yêu là một thuộc tính bất biến của Thiên Chúa. Tình yêu là mặt chính diện của bản chất Thiên Chúa, Tình yêu tồn tại cùng bản chất trong cả thiên tính và nhân tính của Ngôi Hai. Tình yêu của Thiên Chúa không mâu thuẫn với thánh thiện, công bình, phán xét, hoặc thậm chí cơn giận của Ngài. Tất cả các thuộc tính của Thiên Chúa hoàn toàn hòa hợp. Tất cả những gì Thiên Chúa làm là vì yêu thương, cũng giống như tất cả mọi thứ Ngài làm là công bình và ngay thẳng. Thiên Chúa là kiểu mẫu hoàn hảo của tình yêu chân thật. Đáng ngạc nhiên, Thiên Chúa đã ban cho những người tin nhận Chúa Giêsu làm Cứu Chúa một tình yêu như Thiên Chúa, thông qua quyền năng của Chúa Thánh Thần (x. Ga 1,12; 1 Ga 3,1.23-24).
Tình yêu của Thiên Chúa là kho tàng đích thật của chúng ta. Thực tại ấy trao ban ý nghĩa cho mọi thực tại cuộc sống. Ðó là một tình yêu trao ban giá trị và vẻ đẹp cho tất cả mọi sự, một tình yêu trao ban sức mạnh cho gia đình, công việc làm ăn, học hành, tình bạn, nghệ thuật và mọi sinh hoạt của con người. Nó cũng trao ban ý nghĩa cho cả các kinh nghiệm tiêu cực và tội lỗi của chúng ta nữa. Chính tình yêu của Thiên Chúa trao ban ý nghĩa cho các dấn thân bé nhỏ thường ngày và giúp đương đầu với các thử thách lớn lao. Ðó là kho tàng đích thật của con người. Tiến tới trong cuộc sống với tình yêu, với tình yêu mà Chúa đã gieo vào lòng, với tình yêu của Thiên Chúa là một mệnh lệnh thánh thiện. Và đó là kho tàng đích thưc.
Đức Thánh Cha Phanxicô nhận định: Chúng ta yêu các con người, và người mà chúng ta yêu là Chúa Giêsu, ơn của Thiên Chúa Cha giữa chúng ta. Ðó là một tình yêu trao ban giá trị và vẻ đẹp cho tất cả mọi sự còn lại, một tình yêu trao ban sức mạnh cho gia đình, công việc làm, học hành, tình bạn, nghệ thuật và mọi sinh hoạt của con người. Và nó cũng trao ban ý nghĩa cho cả các kinh nghiệm tiêu cực nữa, bởi vì tình yêu đó cho phép chúng ta đi xa hơn các kinh nghiệm, đi xa hơn và không là tù nhân của sự dữ, nhưng khiến cho chúng ta vượt xa hơn, luôn mở ra cho chúng ta niềm hy vọng. Ðó, tình yêu của Thiên Chúa nơi Ðức Giêsu luôn luôn mở chúng ta ra cho niềm hy vọng, cho chân trời của niềm hy vọng, cho chân trời cuối cùng của cuộc hành hương. Như thế cả các mệt nhọc, các ngã quỵ cũng có một ý nghĩa. Cả các tội lỗi của chúng ta cũng tìm ra một ý nghĩa trong tình yêu của Thiên Chúa, bởi vì tình yêu đó của Thiên Chúa nơi Ðức Giêsu Kitô luôn luôn tha thứ cho chúng ta, yêu thương chúng ta đến độ luôn luôn tha thứ cho chúng ta. (x. Kinh Truyền Tin tại quảng trường thánh Phêrô trưa Chúa Nhật 11 tháng 8 năm 2013.)
Tin có nghĩa là đi vào Tình Yêu của Thiên Chúa. Đỉnh cao của Tình Yêu này chính là Thánh Giá Chúa Giêsu Kitô. Vì vậy, đón nhận Đức Kitô chịu đóng đinh, đón nhận thập giá của đời sống đạo với Tình Yêu trong cuộc đời là một sự can đảm để sống đức tin và cũng là biểu hiện của người đang ở trong Tình Yêu của Thiên Chúa.
Trong Thông điệp “Deus caritas est”, số 18, Đức Thánh Cha Bênêđictô XVI đã diễn giải như sau: Tình yêu cốt tại điều này: trong Thiên Chúa và cùng với Thiên Chúa, tôi yêu người khác, cả khi tôi không thích hoặc không biết người đó.
- Trong Thiên Chúa: trong sự gặp gỡ thâm sâu với Chúa, tạo nên sự hiệp thông trong ý muốn và thâm nhập vào tình cảm. Lúc đó tôi mới học biết cách nhìn người khác bằng cái nhìn của Đức Giêsu.
- Cùng với Thiên Chúa: nếu thật sự tình bằng hữu với Chúa trở thành điều quan trọng nơi tôi, thì bạn của Ngài cũng là bạn của tôi, kẻ mà Ngài thương yêu trở nên kẻ mà tôi yêu thương. Như vậy, cùng với Chúa ta trở thành bạn của những người bạn của Ngài.
Những điều trên càng cho thấy tác động hỗ tương cần thiết giữa tình yêu đối với Thiên Chúa và tình yêu đối với con người mà Thánh Gioan đã nói. Khi thiếu tiếp xúc với Chúa thì người khác cũng trở nên xa lạ với chính mình, ta không còn nhận ra hình ảnh Chúa nơi họ. Trái lại cũng thế, khi sống hờ hững với người lân cận thì ta cũng trở nên lạnh nhạt với Chúa.
“Căn cứ vào điều này chúng ta biết được tình yêu là gì: Đó là Đức Kitô đã thí mạng vì chúng ta. Như vậy, cả chúng ta nữa, chúng ta cũng phải thí mạng vì anh em”. (x. 1 Ga 3,16).
Lm FX. Nguyễn Văn Thượng
Gp. Mỹ Tho