Thánh Gioan Capistrano – Ánh sáng của can đảm và khiêm nhường
Thánh Gioan Capistrano, sinh năm 1386 tại thành Capistrano thuộc vương quốc Napoli (Ý), là một trong những khuôn mặt rực sáng của thế kỷ XV – một người vừa mang tâm hồn hiền hòa của thánh Phanxicô Assisi, vừa có nghị lực phi thường của một vị tông đồ can đảm. Dù xuất thân trong thời kỳ đầy biến động về chính trị và đức tin, ngài đã chọn con đường của Thập giá – một hành trình của hoán cải, phục vụ và yêu thương không mỏi. Cuộc đời của Thánh Gioan là một minh chứng rằng Thiên Chúa có thể biến đổi con người từ trong đau khổ, và từ đó làm phát sinh hoa trái thánh thiện cho cả thời đại.
Thuở thiếu thời, Gioan Capistrano được giáo dục kỹ lưỡng trong môi trường học thuật của Ý. Ngài sớm nổi bật về tài năng, thông minh và tinh thần trách nhiệm. Năm 1412, Gioan được bổ nhiệm làm thẩm phán và quan hành chính tại thành phố Perugia – một vị trí danh giá trong xã hội lúc bấy giờ. Thế nhưng, khi những xung đột dân sự nổ ra, Gioan bị bắt giam và phải đối diện với những ngày dài trong ngục tối. Chính nơi tăm tối ấy, Thiên Chúa đã chạm đến tâm hồn ông.
Giữa cảnh cô độc và thất vọng, Gioan Capistrano cảm nghiệm được tiếng gọi nội tâm sâu thẳm: thế gian và vinh quang trần thế đều chóng qua, chỉ có tình yêu Thiên Chúa mới là vĩnh cửu. Sau khi được trả tự do, ông từ bỏ mọi danh vọng, khoác áo dòng Phanxicô năm 1416, chọn đời sống khó nghèo, cầu nguyện và phục vụ.
Đó là bước ngoặt lớn nhất trong đời ngài – một cuộc hoán cải không chỉ thay đổi con người Gioan, mà còn mở ra một kỷ nguyên mới cho Hội Thánh thời ấy. Bởi nơi ngài, người ta thấy hình ảnh của một người trí thức, đầy năng lực, nhưng đã biết đặt mọi khả năng ấy trong tay Chúa để phục vụ Tin Mừng.
Sau nhiều năm học hỏi và rèn luyện, Gioan được phong chức linh mục vào năm 1426. Ngay từ những bài giảng đầu tiên, ngài đã thu hút đông đảo dân chúng khắp nước Ý, không chỉ vì lời lẽ sắc bén, mà còn vì đời sống chân thật, thánh thiện và lòng yêu thương. Giữa thời kỳ có nhiều bất đồng trong Giáo Hội, Gioan Capistrano không tìm cách phán xét, mà tìm cách xây dựng hiệp nhất. Ngài khát khao đem con người trở về với tinh thần của Tin Mừng – tinh thần của khiêm nhường, bác ái và hiệp thông.
Cùng với Thánh Bernardine thành Siena, Gioan trở thành một trong những người tiên phong canh tân Dòng Phanxicô, đưa tinh thần “khó nghèo và tự do nội tâm” trở lại với đời sống tu trì. Ngài là một trong những người sáng lập nên nhánh Phanxicô Quan Sát (Observants) – nhóm tu sĩ sống triệt để theo lý tưởng nghèo khó và cầu nguyện của Thánh Phanxicô. Không phải bằng những hình phạt hay cứng rắn, mà bằng tình yêu, ngài giúp các tu sĩ nhận ra ý nghĩa thật sự của đời sống hiến dâng: từ bỏ để được tự do, vâng phục để được bình an.
Gioan Capistrano cũng dành tâm huyết cho việc giáo dục, khơi dậy nơi thanh niên khát vọng chân lý. Ngài hiểu rằng, một đức tin vững mạnh cần đi cùng với trí tuệ và đời sống nội tâm sâu sắc. Vì thế, ngài thường khuyên: “Ai yêu mến Thiên Chúa thật sự thì phải học biết Người qua cầu nguyện, học biết Người qua tha nhân, và học biết Người qua chính trái tim mình.”
Giữa thế kỷ XV, Âu Châu đứng trước nhiều hiểm nguy và khủng hoảng. Trong hoàn cảnh đó, Thánh Gioan Capistrano không ẩn mình trong tu viện, nhưng dấn thân giữa lòng thế giới, đem lại niềm hy vọng cho những ai sợ hãi. Dù tuổi đã cao, ngài vẫn đi khắp nơi – từ Ý, Đức, Áo cho đến Hungary – để rao giảng hòa bình, củng cố đức tin và khơi dậy tinh thần cầu nguyện.
Năm 1456, khi những thành phố miền Đông Châu Âu bị đe dọa, Gioan không dùng lời lẽ tranh luận, mà dùng sức mạnh của tinh thần để nâng đỡ dân chúng. Ngài mời gọi họ trở về với Chúa, đặt niềm tin nơi sự quan phòng của Người, sống hiệp nhất và hy sinh cho nhau. Chính nhờ đức tin và lòng can đảm ấy mà nhiều cộng đoàn được hồi sinh, nhiều người tìm lại được bình an giữa sợ hãi.
Sau khi hoàn thành sứ vụ tại vùng Trung Âu, Thánh Gioan bị bệnh dịch nặng. Trước khi qua đời tại Villach, Áo, ngày 23 tháng 10 năm 1456, ngài vẫn cầu nguyện: “Lạy Chúa, xin cho con được chết trong tình yêu của Ngài, như con đã cố gắng sống vì Ngài.” Ngài ra đi trong bình an, để lại sau lưng một di sản thiêng liêng vô giá – một đời sống được dâng hiến trọn vẹn cho Chúa và cho con người.
Thánh Gioan Capistrano được Đức Giáo Hoàng Alexanđê VIII phong thánh năm 1690. Ngài được tôn kính như bổn mạng của các tuyên úy quân đội, các thẩm phán và giới luật học, vì ngài là mẫu gương của sự công minh kết hợp với lòng nhân ái. Nhưng trên hết, ngài là vị thánh của niềm can đảm trong đức tin, người đã sống trọn lời mời gọi của Tin Mừng: “Phúc thay ai kiến tạo hòa bình, vì họ sẽ được gọi là con Thiên Chúa.”
Ngày nay, khi thế giới đầy những căng thẳng và bất an, gương sáng của Thánh Gioan Capistrano mời gọi ta sống hiền hòa nhưng không thụ động, khiêm nhường nhưng không sợ hãi, trung thành nhưng vẫn biết mở lòng. Ngài dạy rằng sức mạnh thật của người Kitô hữu không nằm ở quyền lực hay tiếng nói, mà ở tình yêu phục vụ và lòng can đảm nội tâm.
Ở California (Hoa Kỳ), thành phố San Juan Capistrano và nhà thờ truyền giáo cùng tên được đặt theo tên ngài. Mỗi năm, khi đàn chim én bay về nơi ấy, người ta vẫn nhớ đến vị thánh đã đem lại mùa xuân đức tin cho nhân loại – vị thánh đã sống như một cánh én đầu mùa, mang tin vui đến khắp nơi.
Lạy Thánh Gioan Capistrano, vị chứng nhân của can đảm và lòng khiêm nhường, xin cầu cho chúng con. Xin dạy chúng con biết hoán cải mỗi ngày, biết tìm kiếm Thiên Chúa không trong ồn ào của thế gian, mà trong thinh lặng của trái tim. Xin cho chúng con học nơi ngài tinh thần hiền hòa, biết sống công bình và nhân ái trong mọi hoàn cảnh. Giữa thế giới hôm nay, xin giúp chúng con trở thành người xây dựng bình an, mang hy vọng và ánh sáng Tin Mừng đến cho những ai đang mệt mỏi, để tất cả nhận ra rằng tình yêu Thiên Chúa vẫn đang hiện diện, vẫn chạm đến con người và vẫn biến đổi thế giới này bằng ân sủng của Ngài. Amen.
Lm. Fx. Nguyễn Văn Thượng